Wybór odpowiedniego zaworu ma duże znaczenie dla sprawnego działania instalacji zarówno przemysłowych, jak i domowych. Wśród najczęściej rozważanych opcji pojawia się pytanie: zawór grzybkowy czy kulowy? Aby odpowiedzieć, warto poznać ich zastosowania, różnice konstrukcyjne oraz sprawdzić, jakie zawory do wody sprawdzą się najlepiej. Zaczynamy od porównania, które rozwieje wszelkie wątpliwości.
Czym są zawory grzybkowe i kulowe?
Choć z pozoru pełnią podobną funkcję – zatrzymywanie lub regulację przepływu medium – zawory grzybkowe i kulowe różnią się znacząco pod względem konstrukcji, działania oraz zastosowań. Wybór odpowiedniego modelu zależy od wielu czynników technicznych, dlatego pytanie: zawór grzybkowy czy kulowy pojawia się bardzo często przy projektowaniu i modernizacji instalacji przemysłowych.
Zawór grzybkowy działa na zasadzie podnoszenia lub opuszczania tzw. grzybka (elementu zamykającego), który blokuje lub udrażnia przepływ. Ten typ armatury szczególnie dobrze sprawdza się w instalacjach wymagających precyzyjnej regulacji.
Z kolei zawór kulowy wykorzystuje ruch obrotowy kuli z przelotem – w pozycji otwartej przelot pokrywa się z kierunkiem przepływu medium, a po obrocie o 90 stopni – zamyka go całkowicie. To rozwiązanie zapewnia szybkie i szczelne odcięcie, dlatego świetnie sprawdza się tam, gdzie liczy się natychmiastowa reakcja oraz prostota obsługi.
Oba rodzaje zaworów należą do najczęściej stosowanych elementów armatury przemysłowej. Jednak zanim podejmiesz decyzję, warto przyjrzeć się bliżej praktycznym różnicom. W kolejnych akapitach omawiamy, jak wygląda budowa zaworu grzybkowego i budowa zaworu kulowego – a to pierwszy krok do świadomego wyboru.
Różnice między zaworem grzybkowym a kulowym – budowa
Aby odpowiedzieć na pytanie zawór grzybkowy czy kulowy, warto zacząć od podstaw, czyli od tego, jak zbudowane są oba typy armatury. Choć ich zadanie jest wspólne, rozwiązania konstrukcyjne, które za tym stoją, różnią się diametralnie.
Budowa zaworu grzybkowego – precyzja i kontrola
Budowa zaworu grzybkowego opiera się na osiowym ruchu trzpienia, który unosi lub opuszcza grzybek (tzw. tarczę zaworową). Grzybek dociskany jest do gniazda zaworu, tworząc szczelne zamknięcie. W zależności od rodzaju zaworu, może być on sterowany ręcznie (np. za pomocą pokrętła), pneumatycznie lub elektrycznie. Podstawowe elementy zaworu grzybkowego to:
- korpus – zazwyczaj wykonany z żeliwa, stali nierdzewnej lub stopów odpornych na korozję,
- tarcza (grzybek) – odpowiedzialna za zamykanie przelotu,
- trzpień – przekazuje ruch z napędu do grzybka,
- uszczelnienia – zapewniają szczelność zarówno przy zamknięciu, jak i w okolicach trzpienia.
Taka konstrukcja sprawia, że zawór grzybkowy idealnie sprawdza się tam, gdzie konieczna jest precyzyjna regulacja przepływu – np. w instalacjach parowych, chemicznych czy technologicznych.
Budowa zaworu kulowego – prostota i szybkość działania
W przypadku zaworu kulowego, zamknięcie przepływu realizowane jest poprzez obrót kuli z otworem przelotowym. Kula osadzona jest wewnątrz korpusu i połączona z dźwignią, która umożliwia jej obrót o 90 stopni. Gdy otwór kuli znajduje się w linii z rurociągiem – zawór jest otwarty; gdy kula zostaje obrócona – przepływ zostaje całkowicie zablokowany. Budowa zaworu kulowego obejmuje:
- korpus – zwykle wykonany ze stali, mosiądzu lub tworzywa odpornego chemicznie,
- kulę – z centralnym przelotem, odpowiadająca za odcięcie lub otwarcie przepływu,
- uszczelki siedziska – zapewniające szczelność wokół kuli,
- dźwignię lub napęd – umożliwiające szybkie przestawienie zaworu.
Dzięki swojej konstrukcji, zawory kulowe są wyjątkowo łatwe w obsłudze i nie wymagają dużej siły do zamknięcia. To sprawia, że są powszechnie wykorzystywane w systemach wodnych, gazowych czy sprężonego powietrza.
Różnice między zaworem grzybkowym a kulowym – funkcjonalność
Główne różnice między zaworem grzybkowym a kulowym wynikają z tego, jak zachowują się w codziennej eksploatacji. Zawory grzybkowe pozwalają na precyzyjne dawkowanie medium – świetnie sprawdzają się więc tam, gdzie liczy się płynna regulacja przepływu. Z kolei zawory kulowe działają zero-jedynkowo – są albo całkowicie otwarte, albo zamknięte. To sprawia, że doskonale nadają się do szybkiego odcinania medium, zwłaszcza w sytuacjach awaryjnych.
Zawór kulowy pracuje lżej, szybciej i wymaga mniej siły podczas obsługi, dlatego chętnie stosuje się go w instalacjach wymagających częstego przełączania. Natomiast zawory grzybkowe są bardziej odporne na zużycie przy pracy w trudnych warunkach (np. wysokie temperatury). Jeśli więc zastanawiasz się co wybrać, zawór grzybkowy czy kulowy, decyzja powinna zależeć od tego, czego oczekujesz: precyzji regulacji czy błyskawicznego odcięcia przepływu.
Jakie zawory do wody wybrać – grzybkowe czy kulowe?
Dobór odpowiedniej armatury do instalacji wodnych zależy od charakterystyki systemu i warunków pracy. Jeśli instalacja wymaga szybkiego, szczelnego odcięcia przepływu – np. w systemach wodociągowych, przeciwpożarowych czy przemysłowych – idealnym wyborem będzie zawór kulowy.
Z kolei zawór grzybkowy polecany jest tam, gdzie niezbędna jest dokładna regulacja ciśnienia lub natężenia przepływu, np. w stacjach uzdatniania wody czy systemach cyrkulacyjnych. Jeśli więc zadajesz sobie pytanie, jakie zawory do wody sprawdzą się najlepiej, odpowiedź brzmi: wszystko zależy od potrzeb Twojej instalacji.